Osteoporoza to metaboliczna choroba kości, która ma charakter długotrwały i dotyka znaczną część populacji. Ryzyko wystąpienia osteoporozy rośnie z wiekiem i dotyczy przede wszystkim kobiet po menopauzie, ale także mężczyzn po 70 roku życia. Jakie są objawy tej choroby i kiedy warto wykonać badania gęstości kości? Kiedy otrzymamy wynik badania? W jaki sposób odbywa się interpretacja wyników i dlaczego tak ważne jest wykonanie tego badania?

Osteoporoza - dane liczbowe na świecie - wynik badania

Oprócz chorób serca, udaru mózgu, cukrzycy i nowotworów, osteoporoza jest jednym z najważniejszych problemów spotykanych w praktyce klinicznej. Najbardziej kompletne statystyki dotyczące tego problemu są gromadzone w USA. Rocznie odnotowuje się 1,5 mln złamań związanych z osteoporozą, w tym 700 tys. złamań kręgosłupa, 250 tys. złamań szyjki kości udowej, 250 tys. złamań dalszej nasady kości promieniowej i 300 tys. złamań innych części szkieletu.

Badanie densytometryczne 

Na złamania najbardziej narażony jest kręgosłup (również odcinek lędźwiowy kręgosłupa), szyjka kości udowej i nasada dalszej kości promieniowej. Ryzyko wynosi 40% dla białych kobiet i 15% dla białych mężczyzn w wieku 50 lat i starszych. Aż 50% pacjentów ze złamaniem szyjki kości udowej nie może obejść się bez pomocy z zewnątrz, a 15 do 20% pacjentów umiera w ciągu 1 roku. Liczba złamań spowodowanych spadkiem gęstości mineralnej kości na świecie rośnie i zwiększy się z 1,7 miliona w 1990 roku do 6,3 miliona w 2050 roku.

W związku z tym osteoporoza staje się ważnym problemem społeczno-ekonomicznym. Według niektórych badaczy choroba ta, zwłaszcza w krajach rozwiniętych, przybrała charakter „cichej epidemii”. Schorzenie występuje licznie i jest trudne do wykrycia w pierwszych fazach choroby. 

Jak przebiega badanie i spadek gęstości kości?

Choroba ta charakteryzuje się postępującym spadkiem masy kostnej na jednostkę objętości kości (kościec) w stosunku do wartości prawidłowej u osób odpowiedniej płci i wieku. Prowadzi to do zwiększonej łamliwości kości i zwiększonego ryzyka ich złamań, nawet podczas normalnej aktywności.

Gęstość kości 

W kościach nieustannie zachodzą procesy tworzenia i niszczenia tkanek, które są ze sobą ściśle powiązane w czasie i miejscu zachodzących zdarzeń. Ubytek masy kostnej jest wynikiem niedopasowania procesów resorpcji i tworzenia kości, które normalnie powinny być zrównoważone. Aby wykryć osteoporozę, należy udać się na badanie densytometryczne, co pozwoli zbadać gęstość mineralną kości jak i podać wartość ich gęstości powierzchniowej. Densytometria, inaczej badanie RTG jest badaniem bezpiecznym i nieinwazyjnym. Oznacza to, że wykonanie tego badania nie wpływa niekorzystnie na stan zdrowia pacjenta. 

Jakie są wskazania do badania?

Zgodnie z wytycznymi klinicznymi badanie gęstości mineralnej kości jest zalecane dla wszystkich kobiet w okresie od 65 roku życia i mężczyznom powyżej 70 roku życia (niezależnie od obecności dolegliwości i istniejących chorób). W celu wczesnego wykrycia osteopenii i osteoporozy zaleca się wykonanie bezpiecznej densytometrii ultrasonograficznej u wszystkich kobiet po 50. roku życia.

Badanie densytometryczne - po co sprawdzać gęstość kości?

Osoby w wieku podwyższonego ryzyka wystąpienia złamań osteoporotycznych jak i kobiety w okresie przekwitania są szczególnie narażone na zmiany zwyrodnieniowe czy też złamania osteoporotyczne, co jest wynikiem ubytku tkanki kostnej. Systematyczna suplementacja preparatów wapnia czy też zażywanie innych suplementów diety bogatych w wapń może pomóc w opóźnieniu procesu osteoporosis. Nie mniej jednak zaleca się konieczność wykonania badań RTG dla osób szczególnie objętych czynnikiem ryzyka i narażonych na ryzyko złamań z powodu słabej kondycji kości - kobietom po 65 roku życia jak i dla mężczyzn po 60 roku życia.

Lekarz po wykonaniu badania danej osoby jak i posiadający obraz badanej okolicy kostnej po wykonaniu badania pomoże w podjęciu odpowiedniej decyzji co do suplementacji farmakologicznej w celu poprawy masy kostnej. Densytometria jest badaniem bezpiecznym, nie wymagającym konkretnego przygotowania. 

Badanie densytometryczne u młodych - wskazania

Densytometria pod kątem osteoporozy jest często wykonywana także u młodszych osób, co może pozwolić wykryć wczesne stadium osteoporozy i finalnie zmniejszyć występowanie złamań w przyszłości. Jeśli podczas badania gęstości kości wskaźniki (wskaźnik T) odzwierciedlają spadek masy kostnej, zaleca się ponowne badanie densytometryczne po upływie roku.

Wykonanie badania w przypadku osteoporozy

Densytometria odbywa się w pracowni diagnostyki ultrasonograficznej. Lekarz umieszcza czujnik urządzenia na badanym obszarze. Metoda densytometrii ultradźwiękowej zazwyczaj bada kość promieniową (okolica nadgarstka) lub piszczel (okolice piszczeli).

Zabieg jest bezbolesny i trwa około 15-20 minut. Zapisując odczyty z urządzenia, lekarz otrzymuje informacje o gęstości kości. Jest to prędkość przejścia ultradźwięków i BUA (Broadband Ultrasound Attenuation) - absorpcję ultradźwięków.

Interpretacja wyników

Dane przedstawione są w formie graficznej z dekodowaniem i wskazaniem normy. Wskazuje też stopień ubytku masy kostnej.

Badanie gęstości kości - wskazania do densytometrii

  • Wszystkie kobiety powyżej 65 roku życia, wszyscy mężczyźni powyżej 70 roku życia (od 50 roku życia w celu przeprowadzenia badań profilaktycznych)

  • Osoby, które doznały złamań kości z powodu niewielkiego urazu,

  • Na początku menopauzy,

  • Przyjmowanie leków, które mogą wpływać na gęstość kości (glukokortykosteroidy, leki przeciwdrgawkowe itp.)

  • Nadczynność tarczycy,

  • Ból podczas wykonywania codziennych czynności,

  • Stwierdzona osteoporoza lub złamania kości w jej wyniku u bliskich krewnych

  • Wszelkie choroby endokrynologiczne,

  • Niska masa ciała (waga poniżej 57 kg lub BMI poniżej 20),

  • Siedzący tryb życia,

  • Choroby reumatologiczne (reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa itp.)

  • Długi okres laktacji u kobiet,

  • Niski poziom witaminy D,

  • Dieta z niewystarczającą podażą wapnia w organizmie,

  • Regularne picie alkoholu, palenie,

  • Nagła, znaczna utrata wagi.

Badanie densytometryczne - przygotowanie do badania

Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania w dniu badania. Wystarczy umówić się na wizytę w centrum medycznym w dogodnym dla pacjenta terminie. Aby nie zakłócić promieniowania i prawidłowego odczytu wyniku zaleca się brak wszelkich metalowych przedmiotów, takich jak na przykład biżuteria. 

Badanie gęstości kości - dlaczego jest tak pomocne?

Uzyskane wyniki są porównywane z normatywną bazą danych- do diagnozy służy test T. Odzwierciedla on różnicę między uzyskanym wynikiem a średnią szczytową (najwyższą) gęstością kości.

  • Podczas przeprowadzania densytometrii pod kątem osteoporozy można uzyskać normalne wskaźniki: kryterium T do - 1,0.

  • Z T-score od -1,0 do -2,5 - osteopenia (stan pośredni: gęstość kości jest zmniejszona, ale to jeszcze nie jest osteoporoza).

  • Kryterium osteoporozy na podstawie densytometrii: T-score poniżej -2,5. Im niższe kryterium T, tym wyraźniejsze stadia osteoporozy rozpoznawano za pomocą densytometrii.

  • Jeśli T-score jest poniżej -2,5 i wystąpiło co najmniej jedno złamanie kości, stan ten uważa się za ciężką osteoporozę.

W diagnostyce można również wykorzystać Z-score: jest to różnica między uzyskanym wynikiem a średnią gęstością kości u osoby w tym samym wieku. Z-score jest najczęściej używany do diagnozowania osteoporozy u kobiet przed menopauzą i mężczyzn poniżej 50 roku życia. Wynik Z większy niż -2,0 wskazuje na niską gęstość kości dla wieku pacjenta.

Badanie gęstości kości przy osteoporozie - podsumowanie

Wyniki densytometrii są istotne dla postawienia diagnozy i wyboru optymalnej metody leczenia. Dzięki temu można otrzymać nie tylko dalsze zalecenia dotyczące profilaktyki, ale także monitorować na bieżąco swój stan, co pozwala zapobiegać skutkom osteoporozy. Zdecydowanie zalecamy udać się na badanie, nawet jeśli nie podejrzewasz u siebie tej choroby.

Interpretacja wyników

Osteoporoza czy też osteoporotyczne złamania kości to zjawisko coraz bardziej popularne. Aby choć odrobinę poprawić kondycję swoich kości, zaleca się wdrożyć suplementację preparatów zawierających wapń czy też witaminę D jak i mierzyć ich poziom poprzez badania krwi, wykonując je sysytemaczycznie.

Badanie densytometryczne - wskazania do wykonania 

Badanie rentgenowskie to doskonały sposób na wynik oceny gęstości kości, wykonanie tego badania bezwzględnie pomaga w diagnostyce schorzenia. W kwestii odczytania wyników należy skonsultować się z lekarzem, który skutecznie pomoże w diagnostyce osteoporozy jak i wdroży odpowiednie leczenie, np. zażywanie preparatów wieloskładnikowych zawierających wapń. Badanie najlepiej wykonywać co 2 lata, aby choroba nie weszła w proces wtórny.